China Copper Monthly, 2013

China Copper Monthly October, 2013

Highlights:

Tightening liquidity in Q4 left copper suppliers in a rush to sell. This exacerbated oversupply pressure and left spot copper prices at a discount over SHFE current-month copper contracts. The Third Plenary Session of the 18th CPC Central Committee came in disappointing due to a lack of reform details, sending copper prices down to USD 7,000/mt. 

Please refer to the proposal at the bottom of this page, and you may download the attachment as well.

To help industry participants and financial investors to better understanding real market status, by presenting SMM exclusive surveys on China domestic operating rates at copper-related companies, inventories, changes in supply-demand balance, and copper prices.

Current Market Scenario & What to Expect Next
As the world's largest producer and consumer of refined copper, China's copper supply and demand situation directly affects market players' judge on copper prices. In this context, SMM decided to launch this report to provide authentic and timely information about China's copper demand and supply condition.

After setting historical highs, whether or not copper prices can rise further and become the focus of investors, especially amid a series of global events such as the Middle East crisis, Japan earthquake etc.? How will copper prices move in the future? How will China's growing inflation pressure and relevant regulation policies affect copper prices? Whether or not copper consumption will be curbed amid currently high copper prices?

Copper is in a supply deficit, which is relatively rare in base metals, and attracts a large number of investors. Copper is showing stronger financial attribute, especially in recent few years. Copper is not only a kind of industrial material for practical production and processing, but also a kind of financial product for market financing and arbitrage.

SMM Consultancy Service
- perform Trusted, Insightful and Independent research
- provide customized solutions in terms of China steels and metals market

Arming you with updated knowledge and in-depth insight, fundamental analysis, market forecast, prices, cost surveys, multi-client studies and etc.

Delay of the Project Finance of Oyu Tolgoi and its implications

Delay of the Project Finance of Oyu Tolgoi and its implications

This is to share our latest research report with yourself. At the press release of Turquoise Hill on November 14, the company has provided update on Oyu Tolgoi, announced filing of preliminary prospectus for rights offering and an extension of interim funding and new bridge facilities and released financial results and review of operations for the third quarter of 2013.

The highlights of the press release are as follows:

1. Discussions with the Government of Mongolia continue in order to reach agreement on outstanding issues; there is positive engagement between the parties and progress is being made.
2. Given uncertainties surrounding the timing of resolution of issues with the Government of Mongolia, including obtaining all required approvals and completion of the Oyu Tolgoi expansion feasibility study, Turquoise Hill is unable to complete project financing in 2013.
3. Turquoise Hill remains committed to obtaining project finance to fund the development of the Oyu Tolgoi Project and is engaging with the Government of Mongolia to achieve this; work continues on the optimization of the underground mine design and construction plan and finalization of the feasibility study.
4. In light of uncertainty of project financing timing and in accordance with the 2013 Memorandum of Agreement, Turquoise Hill has filed today a preliminary prospectus for a rights offering.
5. Turquoise Hill and Rio Tinto have agreed to extend the maturity date of the Interim Funding Facility and the New Bridge Facility to no later than January 15, 2014 in order to allow for completion of the rights offering.

We believe this will increase uncertainty to the investment climate in Mongolia.
And, by issuing the additional shares, the share price of TRQ will be pressured significantly because of the dilution of the share.
However, as Rio is still committed on Oyu Tolgoi, we remain positive on TRQ.

Xiangguang Copper to Build a 200,000-tpy Smelter at Ganqimaodu Port in Inner Mongolia

 

SHANGHAI, Nov. 21 (SMM) – Xiangguang Copper Co. signed a contract with Bayan Nur’s city government to build a 200,000-tpy copper smelter next to Port of Ganqimaodu in China’s Inner Mongolia.
Xiangguang Copper’s chairman Liu Xuejing and Bayan Nur’s municipal party secretary He Yonglin presented at the contract signing ceremony on Nov. 18, a local government newsletter said on Wednesday.
Xiangguang will put an investment of 3 billion yuan ($490 million) for the plant construction which is expected to last two years, the newsletter said.
Ganqimaodu port received China’s first inbound shipment of copper concentrates from Mongolia’s Oyu Tolgoi mine on July 9, and was expected to import 50,000 tonnes of the concentrates by the year’s end, the port authorities said on its website in September.

 

China Ganqimaodu Port to Import 50,000 Tonnes of Copper Conc. from Oyu Tolgoi Mine in 2013

 

SHANGHAI, Sept. 24 (SMM) – Port of Ganqimaodu in China’s Inner Mongolia is expected to import 50,000 tonnes of copper concentrates produced from Oyu Tolgoi copper mine in Mongolia by this year’s end.
The port, located in Bayan Nur city’s Wulate Middle banner, received China’s first inbound shipment of copper concentrates from the Oyu Tolgoi mine on July 9, the port authorities said on its website over the weekend. Total shipments reached 14,100 tonnes by late August, it said.
Ganqimaodu port aims to enhance its cargo clearance capacity in the months ahead so as to be able to import 30,000-50,000 tonnes of Mongolia’s copper concentrates a year, it said.
At the same time, the port also plans to build a 200,000-tpy copper smelting facility to add value to its concentrate imports, it added.

 

 Turquoise Hill to raise up to $2.4 bln for Oyu Tolgoi

Nov 15, 2013 00:57 GMT   Source: Reuters 

Thu, 14 Nov 19:53:00 GMT

Adds rights offer amount, updates share price)

Nov 14 (Reuters) - Turquoise Hill Resources Ltd said Thursday it was planning a rights offering of up to $2.4 billion, citing delays at Rio Tinto's Oyu Tolgoi copper and gold mine in Mongolia that have stopped it from financing the mine's next phase.

Shares of Vancouver-based Turquoise Hill, which owns 66 percent of Oyu Tolgoi, fell more than 6 percent to C$4.35 in afternoon trading on the Toronto Stock Exchange.

Diversified miner Rio Tinto owns 50.8 percent of Turquoise Hill and operates Oyu Tolgoi.

Turquoise Hill filed a preliminary prospectus for the rights offering. Rights offerings raise funds from existing shareholders.

Rio Tinto put Oyu Tolgoi's more than $5 billion underground expansion on hold in July, saying the Mongolian government wanted parliament to approve the project's financing. [ID:nL6N0FZ43T]

Uncertainty over Oyu Tolgoi and shifting foreign investment rules have weighed on foreign direct investment in Mongolia over the last year.

Turquoise Hill said progress was being made with the government, but it was not clear when the project would be approved or when a feasibility study would be final. The company said it did not expect to complete project financing this year.

Under an agreement with Turquoise Hill, Rio Tinto will be required to buy shares that are not taken up under the rights offering, subject to some conditions.

The preliminary prospectus did not include the size of the proposed offering but said it could be as much as $2.4 billion. Turquoise Hill's market capitalization w

as about $4.5 billion at Wednesday's stock market close.

Turquoise Hill needs the funds to repay Rio Tinto under two funding facilities. The facilities' maturity dates have been extended to Jan. 15, 2014, so the rights offering can be completed.

Turquoise Hill also reported its financial results for the third quarter on Thursday. It posted a net loss of $94.0 million, or 9 cents a share. Analysts, on average, had expected a loss of 5 cents a share, according to Thomson Reuters I/B/E/S.

Revenue rose to $15.7 million from $3.8 million.

 

Rio Tinto Mongolia copper output climbs, but China import snag drags on

 

SYDNEY, Oct 15 (Reuters) - Global miner Rio Tinto could be forced to amass a mountain of copper concentrate at its new $6 billion Oyu Tolgoi mine in Mongolia while Chinese buyers resolve a lengthy customs impasse with their government.
The Oyu Tolgoi concentrator continued to ramp up production in the third quarter and is now operating at maximum processing capacity of 100,000 tonnes of ore per day, said Toronto-listed Turquoise Hill Resources , which runs Oyu Tolgoi and is 66-percent owned by Rio Tinto.
Oyu Tolgoi was supposed to start shipping copper concentrate to China shortly after the mine opened in July. But instead has been forced to stockpile the material while buyers negotiate with Chinese customs officials over import approvals.
"Oyu Tolgoi's customers are making good progress with Chinese customs officials to resolve matters with purchased concentrate at the border," Turquoise Hill Chief Executive Kay Priestly said in a statement.
Turquoise Hill said it was sticking to a forecast to produce between 75,000 and 85,000 tonnes of copper in concentrates at Oyu Tolgoi in 2013
"Shipments of concentrate are expected to be aligned with production rates by the end of 2013," it said.
The mine shipped 38,000 tonnes of concentrate to a bonded warehouse in China between July and Sept. 18 and another 122,000 tonnes was being held in inventory at the mine, the company said previously
Data from Turquoise Hill on Tuesday showed the concentrate contained 43,700 tonnes of copper metal.
The mine also yielded 83,000 ounces of gold and 281,000 ounces of silver in the first nine months of 2013, it said.
Given the mine and concentrator are still early in development and operation, ore grades and recovery rates are expected to improve throughout the fourth quarter, according to Turquoise Hill.
The concentrate is destined for Chinese smelters. Buyers are seeking the necessary approvals to enable them to collect the material from the warehouse.
Mongolia has a 34-percent stake in Oyu Tolgoi, but will not share in any profits until Turquoise Hill recovers all the costs of the project.
Economic growth in the sparsely populated and landlocked country is heavily tied to its vast copper and coal resources, and reinvigorating foreign investment has been a top priority for its government. [ID:nL4N0HU01C]
Rio Tinto, which releases its third quarter production data later on Tuesday, is expected to provide an update on efforts to resume normal operations at its Kennecott copper mine in Utah, following a pit collapse in April.

Top ten fastest growing copper mines of the world

Aug 30, 2013 03:05 GMT   Source:Scrap Monster 

SANTIAGO (Scrap Monster) : Given below is the top ten list of world’s fastest growing copper projects of the world. The below mentioned copper projects together are expected to deliver up to 1Mt of additional copper in 2014.
1. Minas Ministro Hales, Chile (Codelco)
2. Collahuasi, Chile (Anglo American)
3. Oyu Tolgoi, Mongolia (Rio Tinto)
4. Grasberg, Indonesia (Freeport-McMoRan)
5. Buenavista, Mexico (Southern Copper)
6. Toromocho, Peru (Chinalco)
7. Sierra Gorda, Chile (Quadra FNX)
8. Bisha, Eritrea (Nevsun Resources)
9. Escondida, Chile( BHP)
10. Salobo mines, Brazil (Vale)

 

COLUMN-Mongolia, Rio Tinto playing high stakes on copper mine

Aug 19, 2013 07:49 GMT   Source: Reuters 

LAUNCESTON, Australia, Aug 19 (Reuters) - Is Rio Tinto's dispute with the Mongolian government over the expansion of the Oyu Tolgoi copper and gold mine the signal that the nation's commodity boom is over, or is it just a hiccup?
Certainly, Mongolia's reputation as a desirable investment destination and one of the few remaining countries ripe for developing natural resources has taken a battering recently.
Rio Tinto , the world's second-largest mining company, said on Aug. 14 that it will cut 1,700 jobs at Oyu Tolgoi after a $5 billion expansion of the project was put on hold last month.[ID:nL6N0GF4FJ]
The dispute is over how the expansion gets financed, and the Mongolian parliament has been recalled from its summer recess for an emergency session to try and deal with the matter. [ID:nL6N0GH2LC]
But the real issue is how long it will take for Mongolia to get significant amounts of money from the mine, which is slated to boost the economy by 35 percent by 2020.
Rio Tinto's Turquoise Hill Resources subsidiary owns 66 percent of the mine, while the government owns the other third.
The government has said Oyu Tolgoi, which has an operating open pit and a planned underground expansion, is at least $2 billion over budget.
The higher the capital cost of the mine and any expansion, the longer it will take to pay off the investment, thus delaying returns.
The Mongolian authorities are also said to be concerned about the management fees charged by Rio Tinto for operating the facility, and whether local workers should be on the same pay scales as foreigners.
So far Rio Tinto has played its cards close to its chest, saying publicly that both it and the government remain committed to expanding the project and resolving any issues.
The stakes are high for both parties, thus increasing the likelihood of an eventual compromise and resolution.
For Rio Tinto, Oyu Tolgoi represents one of the world's largest untapped copper reserves, and its development will lessen the global miner's reliance on its iron ore mines in Western Australia.
Longer term, copper may be a better bet than iron ore, given the paucity of new copper reserves, the aging of existing mines and still strong demand from industrialisation in China and India.
In contrast, iron ore supply looks set to swamp demand in the next few years as Rio Tinto, its Australian competitor BHP Billiton and Brazil's Vale all increase capacity, while demand growth in top consumer China is expected to taper.

MONGOLIA NEEDS MINES
For Mongolia, the development of the Oyu Tolgoi copper mine and the Tavan Tolgoi coal mine is the ticket to economic prosperity, with export earnings forecast at a combined $7 billion by 2020, a huge amount for a country whose gross domestic product was $10.2 billion last year.
It's no surprise that both the Mongolian government and Rio Tinto want to secure the best possible terms for themselves in developing the Oyu Tolgoi deposit.
But both will have to be wary about escalating the current dispute to the point where the viability of the investment is called into question.
Firing some 1,700 workers is a fairly dramatic step by Rio Tinto, and the company appears to be betting that the Mongolian authorities need it more than Rio needs them.
There may be some truth to that.
If the Rio Tinto investment does go sour, it would put Mongolia off the map for virtually any Western company for decades.
Given the lack of a good relationship with China, it's unlikely Mongolia wants to become dependent on investment from its giant southern neighbour.
In fact, landlocked Mongolia would love to be able to sell its resources, such as coal, to countries other than China, but a lack of infrastructure to ship through northern neighbour Russia is a major obstacle.
Mongolian President Tsakhia Elbegdorj, who won re-election in June with a slim majority, is keen to exert more control over foreign mining investments.
What this is likely to mean in practice is that the government wants a bigger share of the revenues without having to stump up capital for development.
While this can certainly be legislated, it will alter the risk-reward equation for assessing resource projects and potentially discourage new investment.
Both the Mongolian government and Rio Tinto have too much at stake to endure a protracted dispute.
But this doesn't mean that both parties will work quickly to resolve the issues. This will take leadership on both sides.
The upcoming emergency sitting of parliament on Sept. 2-6 sets the stage for compromise all round.
But the government is likely to be feeling more pressure than Rio Tinto, given lower commodity prices and a 43 percent slump in foreign investment in the first half of this year, both of which hurt the budget.

Зүүн чихэндээ ээмэгтэй эр хүний тухайд.

Зүүнгарын сүүлчийн хааны эш хөрөг Берлины музейд байна

2011 оны 10 сарын 15

    Монголын Зүүнгарын хаант улсын сүүлчийн хаан Даваачийн цорын ганц хөрөг бидний үед үлдсэн нь энэ. XYII зууны эхэн үеэс хүчихэгжин Алтайн ар өвөр, одоогийн Шинжаан Уйгар, Төвд, Хөх нуурыг эзэрхэж, Дундад Азийн хэд хэдэн улсаас алба гувчуур авч, Манжтай уулгалцаж, Оростой эн тэнцүү харилцаж байсан энэ их улс Дөрвөн Ойрадын чуулган буюу одоогийн парламентын маягийн засаглалтай байгаад улмаар хаан эзэрхэх болсон түүхийг Галдан бошготоос (1644–1697) эхлэн тоолдог бөгөөд Цэвээнравдан, Галданцэрэн, Цэвээндоржнамжил, Ламдаржаа нар залгамжлаад хамгийн сүүлд энэхүү Даваач богино хугацаанд төр барьжээ. Манжийн улс төрийн шургуу бодлого, дотоодын хямрал эвдрэлээс болж бууран доройтсон Зүүнгар улсын хаан ширээ эзэнгүйдэж ирсэн үймээнт үед Хотгойдын Амарсанаа хүчин тусалж түүнийг хаан сууринд суулгасан боловч мөн л эрх мэдэл булаалдсан хоорондын тэмцлийн дүнд мөнөөхөн Амарсанаагийнхаа гарт орж Манжид хүргэгдсэн түүхтэй хүн юм. Манжийн Тэнгэр тэтгэсэн хаан дагаж ирсэн албат ардыг нь нутаг заан тарааж суулгаад Даваач, түүний гэр бүлд тусгай орд өргөө барьж өгөн, насан туршдаа Бээжингээс гарах эрхгүй болгож шийтгэн суулгасан гэдэг.            Сонирхуулахад Зүүнгар хэмээх хүчирхэг улсын сүүлчийн хаан тэрбээр Бээжинд цөөрөм байгуулан насны эцэс болтол тэндээ нугас үржүүлж суусан гэх бөгөөд Манжийн ихэс дээдэс түүний тэжээсэн нугасны махыг амттай хэмээн тусгайлан зооглодог байсан түүхтэй юм. Толилуулан буй зургийг Манжийн хааны тушаалаар 1758 онд бүтээсэн байна. Тэнгэр тэтгэсэн хаан түүнээс гадна Дөрвөдийн Даваа гүн, Буянтөгс бэйл тэргүүтэн, хожим 1771 онд Оросоос зулбан нүүж ирсэн торгуудын Цэвэгдорж чин ван, Хийрэв тайж, Мамуд бэйс нарын олон ноёдыг зарлигаар хөрөглөж хадгалсан нь Бээжингийн хааны ордонд 1900 он болтол байжээ. 1899 онд дэгдсэн Ихэтуанийн бослогын их үймээнээр Бээжингээс дутаан гарсан германчууд тэдгээрийг нутагтаа аваачсан бөгөөд уг үнэт хөргүүд одоо угсаатны зүйн дэлхийн хамгийн том музейн нэг Берлин хотын Угсаатны зүйн музейд (Museum für Völkerkunde) хадгалагдаж буй тэдгээр зургуудийг энд толилуулж байна.

Б.Бат-Амгалан

Цорос гүн Даваа

Дөрвөд хан Цэрэн

Гэндэн бэйс

Буянтөгс бэйс

Эрдэнэ засаг

Гандорж бэйл

Торгуудын Цэвэгдорж чин ван. 1771 онд Ижил мөрнөөс Алтай руу нутаг буцсан торгуудын их нүүдлийг санаачлан зохион байгуулагч. Дондог-Омбо хааны ач, Галданноровын хүү.

Хийрэв тайж. Цэвэгдоржийн дүү. Турктэй хийсэн дайнд Халимагийн цэргийг удирдсан.

Гунгаацэрэн ноён. Цэвэгдоржийн хүү.

Арагвай ноён

Мамуд бэйс

Хошуудын Яримпил бэйс

Буянцог бэйл

Мөнгөн тайж

Ноохой тайж

Цэвэгжав тайж

Хэнз тайж

Зүүн чихэндээ ээмэгтэй эр хүний тухайд.  Эзэн богд Чингис хаан айлын голомт залгах ганц эр хүнийг зүүн чихэндээ ээмэг зүүхийг зөвшөөрсөн ба тийм эр хүнийг цэрэгт дайчилсан ч тулаанд оруулдаггүй, голомтыг нь таслахгүй гэж ийм шийдвэр гаргасан гэдэг. Харин тэдгээр эрчүүд тулаанд орж байгаа эрчүүдийн бэлтгэл болоод арын албыг зохицуулдаг байсан гэдэг

“Хятад улс нь хар тамхичдын үндэстэн хэвээрээ байсан цагт энэ улсыг цэрэг дайны ноцтой гүрэн болно хэмээн айх зүйл бидэнд байхгүй".

Хятад улс нь хар тамхичдын үндэстэн хэвээрээ байсан цагт энэ улсыг цэрэг дайны ноцтой гүрэн болно хэмээн айх зүйл бидэнд байхгүй

“Хятад улс нь хар тамхичдын үндэстэн хэвээрээ байсан цагт энэ улсыг цэрэг дайны ноцтой гүрэн болно хэмээн айх зүйл бидэнд байхгүй. Яагаад гэвэл энэхүү хорт дадал зуршил нь тэдний амьдрах эрч хүчийг сорон туйлдуулсаар байх болно” хэмээн 1895 онд Их Британийн Эзэн хааны хар тамхины комиссийн хуралдаан дээр Хятад дахь Их Британийн ерөнхий консул Жефф Херст хэлсэн байдаг.

«Пока Китай остается нацией наркоманов, нам не стоит бояться того, что эта страна превратится в серьезную военную державу, так как эта привычка высасывает жизненную силу из китайцев». Эти слова произнес в 1895 году на заседании Королевской комиссии по опиуму консул Великобритании в Китае Джефф Херст. 

Европ, Америкт хар тамхины элдэв хэрэгт орооцолдсон хүмүүсийг шорон гянданд хорихоосоо аль болох татгалзах болсон талаар өмнө нь манай сонинд өгсөн ярилцлагадаа Европын холбооны хар тамхины агентлагийн хуулийн шинжээч Брендан Хьюз өгүүлж байсан. Гэтэл БНХАУ зэрэг Азийн зарим оронд энэ төрлийн гэмт хэрэгтнүүдэд цаазаар авах ял оноох нь элбэг байдаг. Яагаад БНХАУ-д хар тамхины хэргийг хатуу чангаар шийтгэдгийн учрыг ойлгоход энэ нийтлэл нэмэр болно байх гэж найдаж байна. Хамгийн хачирхалтай нь 1842 онд Хятадын хүн ам 416.118.200 байснаас 2 сая нь хар тамхичид байсан бол харин 40-хөн жилийн дараа 1881 онд 369.183.000 хүн амынх нь 120 сая нь буюу бараг 3 хүний нэг нь хар тамхичин болоод байсан гэнээ. Иймээс ч хар тамхи мансууралд олон улсын зүгээс хяналт тавих ажиллагаа анх чухамхүү хятадын Шанхай хотод 1909 онд эхэлж байсан нь санамсаргүй хэрэг биш байх нь ээ. Түүнээс хойш бүтэн 100 жил өнгөрчээ… Гэсэн хэдий ч энэхүү хөнөөлт урхагийн хор хөнөөл тасрахгүй л, дэвшилтэт хүн төрөлхтөн хар тамхитай хийж буй дайндаа ялалт байгуулж чадахгүй л явна.

Тэгш бус солилцоо
Хар тамхины анхдугаар дайн 1840 онд дэгдсэн боловч түүний үндэс суурь нь олон арван жилийн турш бэлтгэгдсэн байжээ. Хятад болон Их Британийн худалдаа их бага хэмжээгээр XVIII зууны эхээр тогтоод байсан бөгөөд их британичуудын хувьд энэ нь ашиг олз муутайхан байж.
Тэдний наймаалцаж эхэлсэн үеэс л худалдааны баланс нь хятадын экспортын талд ашигтай гарч байжээ. Хэрвээ тэр үед хятад бараа нь Европт нандин ховор зүйлд тооцогдож эрэлт ихтэй байсан бол харин Чин гүрэн улс орноо гадаад ертөнцөөс салангид тусгаар байлгах, гадаадын нөлөөг аль болох нэвтрүүлэхгүйг хичээж байсан  нь Японы тэр үеийн дүр зургийг санагдуулам аж. Тиймээс гадаадын хөлөг онгоцнуудад зөвхөн ганцхан боомтоо нээж өгөн, гадны худалдаачид түүний нутаг дэвсгэрээс гарах бүү хэл хятад хэл сурахыг нь ч хориглож байжээ. Харин хятадын зүгээс 12 худалдаачны бүрэлдэхүүнтэй наймаачдын холбоонд л гадаадынхантай арилжаа наймаа хийхийг зөвшөөрч байж. Ийм нөхцөлд гадаадын худалдаачид өөрсдийн бараа бүтээгдэхүүнээ зарж борлуулах ямар ч боломжгүй байсан бөгөөд харин оросын амьтны арьс үс, италийн шилэн эдлэл л хятадуудад эрэлттэй байжээ. Иймээс Британи нь нутагтаа улам өсөн нэмэгдсээр байсан хятад барааг үнэт металлаар л солилцохоос өөр аргагүйд хүрч байжээ.

Тэр цагийн харьцангуй хангалуун амьдралтай байсан хятадуудад санал болгочихоор бараа таваар британичуудад байсангүй гэнэ. Дээрээс нь Хятадын эрх баригчид гадаадын худалдаачдыг өөрийн баян бөгөөд хүн ам ихтэй умард нутгуудад / түүний дотор Бээжинд/ нэвтрүүлдэггүй, тэгээд ч улсынхаа хамгийн өмнөд цэг болох зөвхөн Кантонд худалдаа эрхлэхийг нь зөвшөөрдөг байв. Орон нутгийн оршин суугчид гадаадын худалдаачдын бүхий л харилцааг хатуу хянан хязгаарлаж, тусгаарласан бүс нутагт л тэднийг суулгадаг тул хот орох нь ч тэдний хувьд хориотой байв.

Гэтэл англичууд хятад цайнд улам иэхээр идээшин дасахын хэрээр XVIII зууны дунд үе гэхэд хятад цай нь Британийн импортын чухал бүтээгдэхүүн болон хувирчээ.

1785 он гэхэд Энэтхэг болон Хятадтай худалдаа хийх монополь эрхийг гартаа оруулж авсан “East India Company” нь жилд 15 сая фунт / 1 фунт нь 0,43 кг-тай дүйнэ/ хятад цайг худалдан авч байлаа. Энэхүү худалдааныхаа төлбөрийн 75 хувийг англичууд металл мөнгөөр хийдэг байсан нь тэдний хувьд харамсалтай, тэгээд ч тэр нь хүрэлцэхээ больж ирсэн байдаг.  Учир нь хятадуудын хамгийн ихээр итгэдэг байсан испанийн мөнгөөр Их Британи нь хятад цайныхаа төлбөрийг хийдэг байж. Гэтэл XVIII зууны хоёрдугаар хагаст Испани нь тусгаар тогтнолынхоо төлөө Англитай дайтаж байсан АНУ-ын холбоотон болон хувирах нь тэр. Үүнээс үүдэн 80-аад оны эхнээс испани мөнгө Энэтхэгт нийлүүлэгдэх явдал үндсэндээ зогсчээ. Ингэснээр хятадын цайг төлж авах зүйл Британид үгүй болох нь тэр.

Хятадын худалдаачдын сонирхлыг татах бараа гадаадынханд огт байсангүй гэж хэлж бас болохгүй юм. Тэр үед Америкаас Хятадад хүн орхоодойг оруулж байсан нь эмийн хувьд ихээхэн эрэлттэй байжээ. Мөн XIX зууны эхнээс америкчууд далайн муурны арьсыг худалдаалах болсон нь тун сайн борлогдох болжээ. Гэвч далайн муур ч гэсэн тоо толгойтой билээ. Хэрвээ 1812 онд Хятадад 1 сая 700 мянган далайн муурын арьс оруулсан бол 1830 он гэхэд америкийн анчид ердөө л 6000 далайн муур агнаж амжсан мэдээ байдаг..
Хятадууд британийн “хонхтой цаг” гэх зэрэг барааг сонирхдог байсан ч энэ нь өсөн нэмэгдсээр асан хятад цайны импортыг нөхөхөд даан ч хангалтгүй байв. Ийм учраас Хятад болон Их Британийн эзэнт гүрний хоорондын худалдааны шинж чанарыг үндсээр нь өөрчлөх тийм шинэ шийдэл шаардагдах болжээ.

Хар тамхи ба хятадууд
Ази дахь худалдаандаа хар тамхийг ашиглах ноу- хауг англичууд бус харин голландчууд анх сэдсэн аж. Тэд XVII зуунд  Индонезид чинжүү буюу перецээр арилжахдаа хар тамхийг ашиглаж эхэлжээ. Бүүр тэр үед л энэ худалдаа нь далд зорилготой байсан нь голландчуудын тариалангийн эдлэн газрууд өргөжин дэлгэрч буйг эсэргүүцсэн индонезчүүдийн зориг зүрхийг хар тамхины тусламжтайгаар хатаан нугалах явдал байсан гэнээ.
Гэтэл британичууд зөвхөн XVIII зууны дунд үеэр л энэтхэгийн Бенгаль буюу Азидаа хамгийн алдартай хар тамхины мак хэмээх ургамлын төвийг байлдан дагуулсныхаа дараа л хар тамхинд анх нэвтэрч чадсан аж. Гэхдээ  анхандаа тэдэнд олдсон энэ  их “алтан боломж”-ийг хэрхэн ашиглахаа мэдэхгүй байсан тул хар тамхины арилжаа худалдааг зогсоох, хаахыг хүртэл оролдож байсан гэдэг.

Тиймээс 1771 онд Гонконг дахь “East India Company”-ийн төлөөлөгчид энэтхэг түнш нартаа хандан “бидний хууль ёсны худалдаанд ихээхэн саад тотгор учруулж байгаа тул Хятадад байр суурь эзлээд байгаа хар тамхины наймаагаа зогсоох”-ыг хүсч байжээ. Мөн ийм байр суурийг ч Бенгалийн амбан захирагч британийн губернатор Уоррен Хастингс баримталж байв.

ГЭВЧ ТЭР САЙХАН САНААГ НЬ ИХ УЛС ТӨР ҮГҮЙ ХИЙХ НЬ ТЭР ЭЭ.
Хэдийгээр Бенгальд хар тамхины ихээхэн нөөц хуримтлагдсан ч гэлээ британичууд энд хүрэлцэн ирснээр түүнийг худалдах борлуулах нь эрс багасаад байсан цаг. Гэвч “хараал идсэн” хятад цайны эсрэг тавих “бэрс” гэнэт гарч ирсэн тул британичууд түүнээс татгалзаж  даан ч чадсангүй. 1782 онд Бенгалийн амбан захирагч Хастингс хар тамхи ачаалсан хоёр ч хөлөг онгоцыг Өмнөд Хятадын эрэг рүү илгээх нь тэр. Хэдийгээр тэдгээрийн нэг нь францын далайн дээрэмчдийн отолтонд орж баларсан боловч харин нөгөөх нь зорьсон Макаодоо эсэн мэнд хүрэлцэн очжээ. Ийнхүү хар тамхины агуу замын эх суурь тавигдсан байна.

Хятадуудын хуучны танил нь
Тэд манай эриний V-VI зуунд анх хар тамхитай танилцсан ч гэлээ үндсэндээ эмчилгээнд л ашиглаж ирсэн түүхтэй юм санж. Харин эмчилгээний журмаар оруулж буй хар тамхиндаа ихээ хожим 1678 оноос манжийн эзэн хаантан татвар оногдуулсан  байдаг. Үүнээс хойшхи 77 жилийн туршид хууль журмын дагуу оруулж ирсээр байсан хар тамхины импорт нь бараг өсөөгүй бөгөөд жилд 200 хайрцагаар / хар тамхийг тусгай саванд агуулан зөөдөг байсан бөгөөд нэг ийм хайрцагт 150 фунт буюу 62-63 кг хар тамхины түүхий эд багтдаг байж/ хязгаарлагдаж байв. Тэгэхээр нийтдээ 1260 кг орчим хар тамхины “жилийн нормтой” байж.

Гэтэл хар тамхи нэвтрүүлэх албан ёсны дээрх сувгаас гадна бас хууль бус зам ч байжээ. Хар тамхи нь Төвд, Бирмээр дамжин баруун Хятадын мужуудад нэвтэрч мөнөөх л эмчилгээний зориулалтаар хэрэглэгдсээр байлаа. Баруун хятадууд жилд 1000 хайрцаг хар тамхийг эмчилгээндээ хэрэглэдэг байсан гэнэ. Харин хар тамхи татах явдлыг “хууль бус” гэж үзэж байсан тул хатуу ял шийтгэл оногдуулдаг байжээ.

ГЭТЭЛ ӨМНӨД ХЯТАДАД ЭНЭ ҮЕД ХАР ТАМХИЙГ БАРАГ МЭДДЭГ Ч ҮГҮЙ БАЙЖ. Иймээс ч энд хар тамхи борлуулан цулайх гэсэн Хастингсийн анхны оролдлого нь 250 мянган мөнгөн долларын алдагдлаар дуусваа. Учир нь  Макаод аваачсан барааг нь авах худалдан авагч олдоогүй учир Сингапурт аваачин өчүүхэн бага үнээр борлуулахад хүрсэн гэдэг.

ГЭВЧ БРИТАНИЧУУДЫН ШАРГУУ ХИЧЭЭЛ ЗҮТГЭЛИЙН ҮР ДҮНД НӨХЦӨЛ БАЙДАЛ 15 ЖИЛИЙН ДАРАА ГЭХЭД ЭРС ӨӨРЧЛӨГДӨХ НЬ ТЭР ЭЭ. Иймээс ч Хастингсийн хар тамхитай хөлөг Макаод зангуугаа буулгаж байснаас 17 жилийн дараа 1799 онд Манжийн эзэн хаан хар тамхины наймааг хатуу чанд хориглосон шинэ хууль цааз гаргахад хүрчээ. Ингэснээр хар тамхи нь Кантонд чөлөөтэйгээр худалдаалагддаг барааны нэрсээс хасагдсан цорын ганц бараа болон хувирлаа. Тэгсэн хэдий ч тухайн онд Хятадад контрбандаар 4000 хайрцаг хар тамхи нэвтэрч, хэрэглээ нь цаашид өссөөр байлаа.

Баланс олдож, британичууд башийв
Хятад дахь хар тамхины өргөн хэрэглээ нь Хятад Их Британийн худалдааны балансад шууд нөлөөлж эхлэх нь тэр ээ. Бээжин рүү чиглэсэн олон жилийн мөнгөний урсгал 1805 он гэхэд зогссон төдийгүй, 1806 он гэхэд харин ч эсрэг чиглэлд урсах болов. Гэтэл Хятадаас Британид хүргэх цайны хэмжээ ч тогтвортой өссөөр байлаа. Энэтхэгт цай үйлдвэрлэж эхлэхээс өмнө “East India Company” нь жилд 30 сая фунт цайг нутагтаа худалдаалж, улмаар цайны татвар нь Их Британийн төсвийн орлогын 10 хувийг эзлэх болжээ.

1817 он хүртэл дээрх компани нь хар тамхи боловсруулалтад монополио тогтоож, түүнийг Хятадад хүргэх замыг бүрэн хянахыг хичээсээр байжээ. Энэ жилүүдэд Хятадын хар тамхины импорт бараг өсөөгүй бөгөөд жилд 4-5 мянган хайрцгаар хязгаарлагдаж байсан нь тус компани өөрийн ашгаа өндөр хэмжээнд хадгалахыг эрмэлзсэнээс нийлүүлэлтээ нэмэгдүүлэхгүй байсантай холбоотой гэнэ.

Тэгээд ч өндөр үнэ цэнэ, олдоц ховор зэвэр зэргээс болж 30-аад он хүртэл хар тамхи нь хүн амын зөвхөн баян чинээлэг хэсгийнхэний зугаа цэнгэлийн зүйл байсан бөгөөд хар тамхины “агуу гайхамшиг”-ийн талаар бүх нийтээрээ мэддэг ч зөвхөн цөөхөн хэсэг нь л түүнийг хүртэж чаддаг байжээ.

ГЭТЭЛ БАРАГ ТЭР ҮЕЭС АМЕРИК БОЛОН ПОРТУГАЛЬЧУУД ХАР ТАМХИАР АРИЛЖАА ХИЙХ БОЛСНООР ТҮҮНИЙГ БҮҮР ХЯМД ҮНЭЭР ХЯТАДАД НИЙЛҮҮЛЭХ БОЛОВ. Кантон дахь хар тамхины худалдааны 10 хувийг эзлэх болсон америкчууд 1817 онд туркийн хар тамхийг хагас сая долЛараар худалдан авч арилжаалах гэсэн боловч энэ нь амжилтанд хүрээгүй гэнэ. Учир нь тэрхүү турк хар тамхины амт нь өөр байсан тул хятадуудад таалагдаагүй хэрэг.

1818 онд Энэтхэгийн султанат Малва гэдэг газарт хар тамхины шинэ эх сурвалж нээгдсэнээр 1820 оноос тэндээс Хятад руу  жил бүр 2000 хайрцаг хар тамхи нийлүүлэх болов. Монополь байдлаа алдаж эхэлсэн “East India Company” үүний хариуд нь тамхиныхаа үнийг бууруулахын сацуу нийлүүлэлтээ ч нэлээдгүйгээр нэмэгдүүлжээ. Ингэснээр ХХ зууны 20-иод оноос Хятад дахь хар тамхины худалдаа хяналтаас бүрмөсөн гарчээ. 1821 оноос Хятадын эрх баригчид хар тамхины эсрэг ээлжит кампанит ажлаа эхлүүлснээр бүүр Англи улсад цай нийлүүлэх явдлаа хоёр сараар зогсоож ч үзсэн гэдэг. Гэвч энэ нь ч тусыг эс хүргэв.

1830 он гэхэд Хятадад хар тамхи нийлүүлэлт 10 дахин өссөнөөр 20 мянган хайрцаг давжээ. 1829 онд Энэтхэг дэх амбан сайд лорд Вильям Бентикийн хувийн хөрөнгөөр “Red Rover” хэмээх тэр үеийнхээ хамгийн түргэн хөвдөг хөлөг  онгоцыг хар тамхи зөөвөрлөхдөө ашигладаг болсноор өмнө нь жилдээ ганцхан удаа зөөвөрлөдөг байсан бол одоо гурван ч удаа зөөвөрлөх боломжтой болжээ. Түүний араас бусад хөлгүүд замд олноор гарсан хэдий ч хар тамхи зөвөрлөхөд хүрэлцэхгүй байсан учраас Африк тивээс негрүүдийг АНУ руу зөөвөрлөдөг байсан боолын худалдааны онгоцуудыг ч “эргэлтэнд оруулжээ”.

ИЙНХҮҮ 1830 ОН ГЭХЭД ХАР ТАМХИ НЬ ДЭЛХИЙН ХАМГИЙН ИХ ХУДАЛДААЛАГДДАГ БАРАА БОЛОН ХУВИРСАН БӨГӨӨД УЛАМ ОЛОН ТООНЫ ХЯТАД ХҮМҮҮС ТҮҮНД ДОНТОХ БОЛЖЭЭ.

Гутамшигт хоёр дайн

1833 онд “East India Company” нь Их Британид цай нийлүүлэх монополио бүрмөсөн алдсан бөгөөд үүний дараагийн жил нь цайны импорт 40 хувь өсөхийн хэрээр Хятадад хар тамхи экспортлох явдал 1830-1836 онд гуравны нэгээр нэмэгдэн 30 мянган хайрцагт хүрч дөнгөжээ.

Манжийн эзэн хааны сан хөрөнгө хүнд байдалд орлоо. 1830-1840 ОНЫ 10 ЖИЛД ГАДААДЫНХАН ХЯТАДЫН БАРАА ТАВААРТ 7 САЯ МӨНГӨН ДОЛЛАР ТӨЛСӨН БОЛ ХАРИН ХЯТАДУУД 56 САЯ МӨНГӨН ДОЛЛАРААР ХАР ТАМХИ ТАТАН УУГИУЛЖ ОРХИСОН ДҮН ГАРАХ НЬ ТЭР. Худалдааны энэхүү алдагдал нь Хятадын эдийн засгийг хямралд оруулж, улс орны дотоод дахь металл мөнгөний үнийн өсөлтөөс үүдэн тариачдад татвараа барагдуулахад нь улам хүнд хэцүү болж ирснээр нийгэм дэх бухимдал гаарсан байна. Ер нь ч аливаа хямралт бухимдалт үед хүмүүсийн ирээдүйдээ итгэх  итгэлийн оньс нь мултарахын хэрээр гэмт хэрэг, архидан самууралт, нийгмийн замбараагүйдэлт хэмжээ хязгаараа алдан,  нийгэм даяараа доройтол сүйрэлд автдаг нь ёс буй за.

Иймээс 1839 онд хятадууд хар тамхины арилжаа наймааг, түүний хор урхагийг эцэслэхийг хүссэн анхны оролдлогоо хийсэн байдаг. Гуандун мужийн тэнгисийн цэргийн хүчнийг захирагч Линь Цзэсий гэгч Гуанжоугийн орчимд оршин суугч гадаадынхныг бүтэн хагас сарын турш цэрэглэн бүслэн хааж, 3 сая фунт стерлингийн үнэтэй 20 мянган хайрцаг хар тамхийг нь хураан авч орхив оо.

Үүний хариуд 1840 онд Их Британи Хятадын эрэг рүү тэнгисийн цэргийн флотоо илгээснээр хар тамхины анхдугаар дайн /1840-1842 он/  хятадын цэргийг хэд хэдэн удаа бут ниргэх нь тэр. Үр дүнд нь 1842 онд Нанжин хотод энхийн гэрээ байгуулснаар Их Британи нь Гонконг арлыг үүрд мөнх эзэмших эрхтэй болсноор энэ арал нь олон арван жилийн турш Европ, Америкийн хар тамхины наймаачдын гол бааз суурь болон хувирсан түүхтэй. Мөн хятадын Гуанжоу, Самэнь, Фучжоу, Нинбо, Шанхай гэсэн 5 боомт хот гадаадынхны хувьд “нээлттэй хот” болон хувирсан байдаг.

Харин 1856-1860 онд үргэлжилсэн  хар тамхины хоёрдугаар дайн нь Хятадын хувьд бүүр ч илүү эмгэнэлтэйгээр өндөрлөсөн байна. Франц болон английн цэрэг 1860 оны есдүгээр сарын дундуур Бээжин хотын ойролцоо манж-монголын морин цэргийг бут ниргэснээр  эзэн хааны Зуны ордонг эзлэн дээрэмдсэн ажээ. Энэ нь Чин гүрэн гадаадын эзлэн түрэмгийлэгчид хийгээд дотоодын тэмцэн босогчдынхоо эсрэг хоёр фронт дээр байлдаж, Тайпиний бослого эрч хүчээ улам авч байсан цаг үе байв. 1860 онд холбоотнууд Чин гүрэнтэй Бээжинд энхийн гэрээ байгуулснаар Хятад нь дайны төлбөрт 8 сая лянь мөнгө төлөх болж, Хятад дахь хар тамхины наймаагаа хууль ёсны болгосон төдийгүй Хятад орон гадаадын бараа бүтээгдэхүүнд бүрэн нээлттэй зах зээл нь болон хувирчээ.

Харин энэ дайнд манж-монгол-хятадын их цэргийг Монголын Харчин чин ван Сэнгэринчин командплан байлдсан ьухай өмнөх нийтлэлд өгүүлсэн.

“Сэнгэринчиний нэр хэлэхэд хэцүү байсан, “Британий олон цэрэг армийг мохоосон бөгөөд машид хэрцгий” хэмээн цуурхал тарсан тул Англи цэргүүд түүнийг Sam Collinson гэдэг ирланд хүн юм билээ” гэж ярьцгаадаг байжээ.

Хар тамхи стратегийн Сэтгэл зүйн зэвсэг

Тайпиний бослого бүрэн дарагдах үе буюу 1864 онд Хятадын бүхий л худалдааны 90 хувь нь Их Британид ноогдох болоод байв. Хятадад Англиас хөвөн экспортлолт 1856 онд 113 сая ярд хүрч байсан бол 1880 онд 448 сая ярдад / 1 ярд нь 0,9144 метртэй дүйцдэг/ хүрчээ. Энэтхэгээс хар тамхи экспортлох явдал 58 мянган хайрцгаас 100 мянга илүүд хүрч бараг хоёр дахин өслөө. Хэрвээ 1832 онд Энэтхэгийн бүх орлогын 18-ны нэг нь хар тамхинд оногдож байсан бол өдгөө 8-ны нэг нь болон хувирчээ. Ийнхүү хар тамхи нь Өрнө болон Дорнын худалдааны шинж чанарыг бүрмөсөн өөрчилж, Дорныг бүрмөсөн ядууруулан доройтуулж чаджээ.

ХХ зууны эхээр манжийн Чин гүрэн мөхтөл хар тамхи хэрэглэх явдал нь хятад амьдралын нэгэн чухал хэсэг болон хувирсан аж. XIX зууны төгсгөл үед гэхэд хар тамхи нь худалдааны баланс тохируулагч хэрэгслээс сэтгэл зүйн маш хүчирхэг зэвсэг болон хувирч чадсан байдаг. Хятад дахь хар тамхины тархац, хамрагдах  хүрээ нь гайхал төрүүлэм хэмжээнд хүрсэн гэдэг. Зарим мэдээгээр бол Тайпиний бослогод оролцогчдын гуравны нэг нь хар тамхинд донтсон хүмүүс байжээ. XIX зууны сүүлчээр япончуудын эсрэг байлдаж байсан хятадын цэргүүд хар тамхины донтолтын улмаас ёс суртахуун, сэтгэл санааны хувьд бүрмөсөн уналтанд орсон байсныг гадаадынхан ажигласан байдаг. “Хятад улс нь хар тамхичдын үндэстэн хэвээрээ байсан цагт энэ улсыг цэрэг дайны ноцтой гүрэн болно хэмээн айх зүйл бидэнд байхгүй. Яагаад гэвэл энэхүү хорт дадал зуршил нь тэдний амьдрах эрч хүчийг сорон туйлдуулсаар байх болно” хэмээн 1895 онд Эзэн хааны хар тамхины комиссийн хуралдаан дээр хэлсэн үгээ Хятад дахь Их Британийн консул Жефф Херст өндөрлүүлж байжээ.

Энэтхэгээс Хятадад хар тамхи нийлүүлэх явдал Чин гүрнийг мөхсөнөөс хойш 5 жилийн дараа 1917 онд зогссон гэдэг. Харин хар тамхи хэрэглэх явдлыг зөвхөн 1949 онд коммунист Хятад улс байгуулагдсанаар бүрмөсөн  төгсгөл болгож чадсан гэж үздэг аж…

«Пока Китай остается нацией наркоманов, нам не стоит бояться того, что эта страна превратится в серьезную военную державу, так как эта привычка высасывает жизненную силу из китайцев». Эти слова произнес в 1895 году на заседании Королевской комиссии по опиуму консул Великобритании в Китае Джефф Херст. К сожалению, сегодня аналогичное заявление можно сделать и в отношении России, население которой все больше превращается в нацию наркоманов. 

---

Год от года статистика становится все более устрашающей. По данным ООН, в 2010-м Россия занимала третье место в мире по числу наркозависимых (после Афганистана и Ирана). За год в результате употребления наркотиков погибает больше россиян, чем за все десять лет войны в Афганистане и обе чеченские кампании вместе взятые. За последние 100 лет более страшные потери страна несла только в годы мировых войн. Войну с наркоманией Россия пока явно проигрывает.

Как справедливо было замечено, страна, охваченная наркоманией, не может играть значительную роль на международной арене. Вот только если ситуация не изменится, России не просто придется забыть о статусе великой державы – на карту будет поставлено само существование страны.

Ярчайшим примером того, к каким разрушительным последствиям может привести наркотизация населения, является история опиумных войн в Китае XIX века.

О невоенных способах решения проблем

О воздействии наркотиков на организм человека было известно давно. Но в качестве инструмента для достижения геостратегических целей их стали использовать только конце XVIII века. Подобно большинству «инноваций» того времени, это решение родилось на берегах Темзы.

Как и сегодня, во второй половине XVIII века внимание всего мира было приковано к Китаю. Товары из Поднебесной пользовались большим спросом в Европе и Северной Америке, в особенности шелк и чай. Китайцы же от импорта чаще всего отказывались, а в качестве оплаты за свою продукцию требовали исключительно серебро. Китайское правительство, стремясь оградить свою страну от вредоносного иностранного влияния, целенаправленно проводило изоляционистскую политику. Вся торговля велась только в портовой зоне города Гуанчжоу (Кантон) и через уполномоченные китайские фирмы. Таким образом, территория Китая была полностью закрыта для иностранцев. Определенным исключением была Россия, торговля с которой осуществлялась на северных рубежах Китая.

Великобритания проявляла особый интерес к Китаю – из всех западных стран она обладала наилучшими позициями на азиатском континенте. Однако по мере того, как рос импорт китайского чая и шелка, увеличивался и торговый дисбаланс. Это грозило серьезными экономическими проблемами. Подобное положение вещей категорически не устраивало британцев. Установить экономическое доминирование в Китае стало одной из основных целей английской политики в этом регионе.

Британское правительство сочло, что военная интервенция нецелесообразна и слишком дорого обойдется казне. Вместо этого было решено найти товар, который будет пользоваться спросом у китайцев, и таким образом обратить торговый баланс в свою пользу. Этим товаром стал опиум.

Согласно китайскому законодательству, разрешалось ввозить в страну не более 200 ящиков опиума в год (приблизительно 12 тонн) для медицинских целей. Однако подобные объемы англичан не устраивали. Их целью было продавать столько опиума, сколько позволит спрос. И, разумеется, исключительно за серебро, чтобы драгоценный металл в еще большем объеме возвращался обратно в Великобританию. Но поскольку легальная торговля в таких масштабах была запрещена, то крупнейшая экономическая держава того времени занялась контрабандой опиума, который выращивался на плантациях в Бенгалии. В 1773 году монополию на его закупку приобрела знаменитая Ост-Индская компания.

В 1775 году нелегально было продано всего чуть более 20 ящиков опиума (где-то 1,4 тонны). К 1820 году число продаж возросло до 5150 ящиков (309 тонн), а к концу 30-х годов XIX столетия в Китай ввозилось более 30 тысяч ящиков (свыше 1800 тонн) в год. О таких темпах роста современные наркобароны могут только мечтать. В 1833 году была достигнута заветная цель английских финансистов – положительный торговый баланс с Китаем. Особо стоит отметить, что подобного успеха британцам удалось достичь именно блягодаря контрабандному характеру своей торговли. В 1858 году обозреватель газеты New-York Daily Tribune справедливо отметил, что «если бы китайское правительство узаконило торговлю опиумом и одновре¬менно допустило разведение мака в Китае, это означало бы серьезную катастрофу для англоиндийского казначейства». Возразить тут нечего. Кстати, журналиста звали Карл Маркс.

Совершенное оружие массового поражения

Результатом британской торговой политики стала повальная наркотизация населения Китая. А после того, как в 1834 году Ост-Индская компания потеряла монополию на торговлю опиумом, Китай захлестнул настоящий опиумный бум. К 1840-му году наркоманами стали почти 90% мужчин до 40 лет, живущих в прибрежных районах Китая. Отток серебра был столь велик, что оно почти исчезло из оборота. Платить налоги стало практически нечем, так как взимались они именно в серебре. В 1839 году на покупку опиума китайцы потратили 100 млн лян, в то время как затраты правительства составили только 40 млн лян. Деловая активность резко сократилась, упал уровень жизни населения, государственный аппарат погряз в коррупции. По свидетельствам современников, в торговле опиумом участвовали представители всех уровней власти – от мелких чиновников до императорских цензоров. По мере того, как властелином китайцев становился опиум, император и его свита в такой же степени утрачивали свое влияние.

Конечно, власти осознавали катастрофичность положения и пытались бороться с наркоманией. Первый запрет на продажу опиума вышел еще в 1800 году. За ним последовали другие указы, предусматривавшие все более суровые наказание за торговлю наркотиком и его употребление. Но чем строже издавался закон, тем выше становилась плата за право его нарушать.

Одна серьезная попытка справиться с повальным распространением наркомании все же была предпринята. В 1839 году в неблагополучную провинцию Гуандун был направлен императорский комиссар Линь Цзэсюй. Он предпринял беспрецедентные до этого меры – арестовал около полутора тысяч наркоторговцев, блокировал места проживания иностранцев и конфисковал около 20 тысяч ящиков с опиумом, содержимое которых потом жгли и топили в море три недели. При этом китайский мандарин поступил с иностранными «варварами» как истинный джентльмен: за утраченный товар им была предложена компенсация чаем.

Британские купцы благородства Линь Цзэсюя не оценили. Они стали требовать от своего правительства немедленного вмешательства – вплоть до военного. Также они настаивали на том, что необходимо положить конец китайской изоляции и принести в Китай принципы свободной торговли (экспорт демократии в XIX веке еще не вошел в моду). Окончательное закрытие порта Гуанчжоу для английских и американских торговцев (последние там появились после прекращения монополии Ост-Индской компании) было расценено как повод для военных действий против Китая. Началась так называемая Первая Опиумная война.

Отсталая в техническом отношении Цинская империя была не в состоянии длительное время противостоять Владычице Морей. Тем более, что значительная часть китайских вооруженных сил сидела на опиуме. Примечательно, что на фоне боевых операций по ночам вдоль берегов курсировали английские лодки, украшенные яркой рекламой, которая предлагала любому желающему наркотики по сильно заниженной цене.

В 1842 году Китай капитулировал, подписав Нанкинский договор. Он предусматривал открытие для торговли пяти портов, передачу Гонконга под юрисдикцию Британии и выплату китайской стороной контрибуции в размере $21 млн серебром. Что касается Линь Цзэсюя, то еще в начале войны на него возложили вину за неудачи императорской армии и отправили в ссылку. Сразу после подписания мирного договора торговля опиумом продолжилась в еще больших масштабах.

В 1856 году началась Вторая Опиумная война, завершившаяся через четыре года. По ее итогам Китай de facto перестал существовать как субъект международных отношений, а судьба его внутренней и внешней политики решалась на европейском и североамериканском континентах. Конечно, у любой медали есть две стороны – Китай, наконец, был открыт для современных западных технологий. Инструментом проникновения на китайский рынок стал именно наркотик, орудия сказали свое слово только в последнем акте. Однако цена подобной модернизации оказалась непомерна высока. К тому же, с обратной стороной медали столкнулись и западные коммерсанты – торговля ненаркотическими товарами в Китае год от года становилась все менее эффективной, так как почти все серебро на китайском рынке поглощал опиум.

К концу XIX столетия опий уже не было необходимости ввозить в страну. Мак выращивали на полях, где раньше росли чай и рис, которые в итоге пришлось импортировать. Население стало стремительно сокращаться и деградировать (в 1842 году население – 416 млн человек, в 1881 году – уже 369 млн). При подобном раскладе, англичане действительно могли не опасаться, что Китай станет серьезной военной державой.

Новые опиумные войны

Викторианская Англия первая стала использовать наркотики как эффективное оружие. Впоследствии ее примеру последовали и другие. В начале ХХ века английским примером успешно воспользовались японцы в период колонизации острова Формоза (Тайвань). Они активно проводили кампанию по наркотизации местного населения, которое стало думать только о том, где достать новую дозу, а не как противостоять захватчикам. Позднее метод нарковойн стал применяться в локальных конфликтах в Азии, Африке и Латинской Америке.

В настоящее время главным наркополигоном мира является Афганистан. За последние десять лет, которые прошли с момента начала операции сил НАТО «Несокрушимая свобода», производство афганского героина возросло более чем в 40 раз. Сегодня более 90% героина в мире – афганского происхождения. При этом в одной провинции Гильменд его производится достаточно, чтобы насытить весь мировой рынок. Всего же, по данным ООН, с 2001 года этого наркотика было произведено на сумму почти $1 трлн. Судя по этим данным, афганские наркопроизводители действительно пользуются неограниченной свободой. Чего не скажешь об афганском населении.

По данным ООН, в мире от героина ежегодно умирают 100 тысяч человек. То есть за 10 лет – приблизительно миллион. Эти потери несопоставимо больше, чем потери от терактов или потери сил коалиции в Афганистане. Казалось бы, все эти данные должны заставить принять срочные меры. Но ничего не происходит.

Руководство НАТО объясняет подобное бездействие заботой об афганских крестьянах. Уничтожение маковых полей, по их мнению, оставит большинство афганцев без средств к существованию, что толкнет их в сторону Талибана. Того самого Талибана, при котором, кстати, выращивание опийного мака было сведено к рекордно низким показателям. Кроме того, представители Альянса делают акцент на том, что в случае использования ядохимикатов окружающей среде будет нанесен серьезный урон. При этом, правда, авиация США активно посыпает с воздуха гербицидами кокаиновые плантации в Колумбии и Боливии. Видимо, латиноамериканская экология волнует американцев меньше афганской. Идея замещения мака посевами других культур также называется малоперспективной. Хотя до конца 70-х мак в Афганистане вообще почти не выращивали, и в сельскохозяйственном отношении эта страна была вполне самодостаточна.

На международной арене идею уничтожения опийных посевов в Афганистане наиболее активно отстаивает Россия. Это позиция более чем оправдана, если учесть, что на долю страны приходится четверть потребления всего афганского героина. Однако политика НАТО в этом направлении пока что вряд ли будет пересмотрена. Поэтому бороться с афганским героином российские власти могут только ужесточая таможенный контроль на границе, перекрывая наркотрафик и создавая социальные условия, обеспечивающие эффективную борьбу с наркоманией. В конце концов, наивно полагать, что исчезновение афганского героина с российского наркорынка автоматически решит проблему наркомании в целом. Не достав героина, наркоман просто перейдет на другой наркотик. Тем более, как показывает статистика, доля наркотиков «натурального происхождения» неуклонно снижается, а им на смену приходят синтетические.

В заключение хочется вновь обратиться к примеру Китая. Когда в 1949 году к власти пришли коммунисты, маковые плантации занимали более миллиона гектаров посевных площадей, а наркомания так и оставалась главным китайским бедствием. Бедные слои населения с помощью наркотиков пытались «забыться», обеспеченные китайцы употребляли их, чтобы просто убить время. Новые власти стали действовать гораздо жестче, чем в свое время Линь Цзэсюй. За год были уничтожены все маковые плантации. По официальной информации, 80 тысяч человек, связанных с наркобизнесом, были арестованы, каждый сотый из них – расстрелян. Данные почти наверняка занижены. Негуманно? Возможно. Но зато эти меры свели наркобизнес в Китае почти на нет. А значит, спасли миллионы жизней тех, кто умер бы от передозировки или от болезней и преступлений, связанных с наркоманией.

Но основным фактором явилось то, что правительство не ограничилось полицейскими мерами. Битва с наркоманией превратилась в масштабное массовое движение. Эта кампания опиралась не на социальных работников, а буквально на все население. Велась активная антинаркотическая пропаганда, для работы с наркоманами привлекались члены семей, друзья и соседи. Проводились множественные митинги и демонстрации, наркотики сжигались на народных праздниках. Стремясь покончить с продажей и потреблением наркотиков, люди самоорганизовывались в каждом городе или деревне при активной поддержке государства. Борьба в прямом смысле слова шла за каждого человека. Но самое главное, новые власти смогли дать населению уверенность в том, что проводимые реформы принесут столь необходимые перемены к лучшему и покончат с многовековым застоем и произволом. У людей появилась мотивация не прятаться за наркотик. Как ни патетически и наивно это звучит, но главным оружием против наркомании в Китае оказалась именно вера в светлое будущее. Итог – через три года в стране практически не осталось наркоманов. Заодно всему миру было продемонстрировано, что с этой проблемой можно справиться. По крайней мере, как известно, сегодня у Китая нет проблем с сокращением и деградацией населения. Равно как и с положением на международной арене