Pages

Thursday, October 23, 2014

A Soviet Satellite: Outer Mongolia Today From April 1931 Issue [Foreign Affairs report]

A Soviet Satellite: Outer Mongolia Today

By I. I. Serebrennikov
From our April 1931 Issue         [Foreign Affairs report]


FOR many years past Mongolia has been loosely divided into three main areas: Inner and Outer Mongolia.  Inner Mongolia, and Qinhai, Gansu province  which borders on China, and Butyat Mongolia, Tuva Mongolia, Khalimag Mongolia, Altai is in Russia, has been incorporated into new special administrative areas in China, Russia and is therefore politically indistinguishable from that country. Outer Mongolia, with which this article is concerned, has an area about a third of that of the United States, and supports a population of nearly 700,000, most of whom are half-nomadic. Over this huge domain, which abuts for more than a thousand miles on Asiatic Russia, Moscow now exercises what to all intents and purposes is an overlordship, keeping Outer Mongolia practically closed to the outside world. For this reason reliable information about Mongolian conditions is difficult to obtain.

Outer Mongolia has long been a football between China and Russia not only because of its position as a buffer state but also because of its chronic weakness. In the seventeenth century, after its decline from world power, it came under the dominion of the Manchu emperors of China, but when the Manchu dynasty came to an end in 1911 the country declared its independence of the new Chinese Republic. This was the signal for constant manœuvering between China and Russia, which was expressed in a series of invasions of Mongolia. In 1915 the Sino-Russo-Mongolian tripartite agreement established Mongol autonomy under Chinese suzerainty, but the régime was short-lived, and in 1921 Urga, the capital, was occupied by Soviet troops and Outer Mongolia again proclaimed its independence.
Russia in 1924 recognized Chinese sovereignty over Outer Mongolia; despite that fact it remained independent, and in 1924 it established a republican form of government closely modeled on that of Moscow. The extent of the relationship may be gathered from a description of the machinery of government. The dictatorship of the Communist Party in Soviet Russia is paralleled in Mongolia by the dictatorship of the so-called People's Revolutionary Party, and the Mongolian Government is powerless to make any important decision or to undertake any responsible work without the sanction of the central party organization, which meets at Urga, or, as it is now called, Ulan-Bator-Khoto (city of the Red hero).
By the end of 1925 this party, which was established in 1921, had organized throughout Outer Mongolia about 150 party "cells," comprising about 4,000 members, or less than 1 percent of the population of the country. Following the Russian precedent, the leaders tried to conscript members for the party exclusively from among the poor and middle classes; access to the party was made easy for the arats (or peasantry) and difficult for the taijis (or nobles) and lamas (or priests). Accordingly the arats represent 80 percent of the total membership, the taijis 12 percent and the lamas 8 percent.
According to the constitution, which was adopted in 1924, Outer Mongolia is an independent republic in which the laboring classes hold supreme power. The people appoint their high officials through the Great Khuruldan, or assembly of the people's representatives, which elects the government, or Little Khuruldan. Lands, mineral wealth, forests, and waters and their resources are the property of the people. Foreign loans before the revolution of 1921 are considered as "having been forcibly imposed" and are therefore regarded as null and void. A provision of outstanding significance in a country formerly ruled by priest-kings is that which declares the separation of Church and State and proclaims the principle that "religion is the private concern of every citizen." The titles, class distinctions and sovereign rights of the former ruling princes and nobles are abolished. As circumstances permit, a state monopoly of foreign trade is to be gradually introduced. Local government is vested in the various territorial units, which graduate in size from the arban (10 tents) to the baga (150 tents), somon (several bagas), hoshun (several somons), and aimak (several hoshuns). Part of the old territory on the Siberian border has broken away from Mongolia and set itself up as the Tannu-Tuva People's Republic.
Outer Mongolia is a country of illiteracy and disease. Only 5 percent of the population can read and write. Two expeditions sent out by the Soviet Government to investigate sanitary conditions in Mongolia reported that among the Mongols there was a great deal of venereal disease, a comparatively low birth rate, a high mortality rate among children, widespread tuberculosis, and general ignorance of the most elementary rules of sanitation and hygiene. In view of this state of things, some of the accomplishments of the new government are noteworthy. The Ministry of the Interior has organized a veterinary department, an anti-plague station, a bacteriological laboratory and a veterinary school. The Ministry of War has established a special health department, which with the assistance of a number of Russian surgeons gives medical aid to the people. The Ministry of Public Instruction organized a Scientific Committee for Mongolian Research Work, which has built up in Ulan-Bator-Khoto a state library containing some thousands of volumes. The Ministry of Justice has abolished many primitive methods of punishment such as death by starvation, wearing of the dunga (wooden neck-stock) and use of the tashur (whip), and has begun reforming the criminal code.
Many other reforms stand to the credit of the new government. It was not so many years ago that barter governed the generality of business transactions. Under the new régime the Ministry of Finance has established the Mongolian State Bank, and in 1925 introduced a state monetary system, based on the Mongolian dollar, or tuhrik, a silver coin the value of which was fixed at 90 cents of the Chinese dollar, or about 36 cents in United States currency. Measures for the improvement of Mongolian cattle, and regulations governing forests, mines and the fur trade have also been put into effect.
The Mongolian Government has a monopoly of the sale of spirits, wines and beer, and of the export of certain raw materials. Attempts have been made to attract foreign capital for exploiting the mineral wealth of Mongolia, but apparently foreigners cannot be induced to take up these concessions because of the uncertain political situation. There are several state farms and also a few state industrial enterprises, including an electric power station in Ulan-Bator-Khoto, coal mines at Nalaiha (near the capital) and some factories working on raw pastoral products.
Almost all official and semi-official establishments in Mongolia are in dire need of trained specialists. These the Mongolian authorities are compelled to obtain from abroad--at present almost exclusively from Soviet Russia. The experience of the Mongolian Central Coöperative is typical. During the first two years of the existence of this coöperative its accounts were kept in the Mongolian language by Mongolian bookkeepers and clerks. But it was found that this kind of work was beyond the abilities of Mongolians, and the coöperative was obliged to invite in Russian collaborators. In 1923 Russian specialists took charge of the accounting department and its records were kept in Russian. Three years later the 786 persons on the staff of the coöperative were divided as follows: 361 Russians, 257 Mongols, 95 Buriats (from Siberia) and 73 of other nationalities. The Mongols were but one-third of the total working personnel. In the foreign offices of the coöperative there was not a single Mongol.
The more important trade marts of Outer Mongolia are Ulan-Bator-Khoto, Altan-Bulak, Uliasutai, Kobdo and San-Beise. All the government buildings and many business offices are concentrated in Ulan-Bator-Khoto, a city of about 60,000 inhabitants. Altan-Bulak (formerly Maimachen), situated opposite the Russian town of Kiakhta, at the present time appears to be the most important industrial town, and in it are located several factories. Uliasutai is an important trade center for the central part of the country. Kobdo is the administrative and trade center for western Mongolia, and has close trade relations with western Siberia and Chinese Turkestan. San-Beise is the trade center in the east, and has trade relations with the Zabaikal province in Siberia and with Manchuria; it is growing very rapidly and shows constantly increasing trade returns.
The principal livelihood of the nomadic Mongols is cattle breeding. According to the official estimates for 1926, the total number of cattle bred was 19,222,000 head: 419,000 camels, 1,591,000 horses, 1,957,000 oxen and cows, 12,726,000 sheep, and 2,529,000 goats. The census of 1924 showed that the Mongolian families having no cattle made up 6 percent of the total number of nomad families; families with less than 100 bodo[i] of cattle, 86.5 percent; families with from 100 to 700 bodos, 7 percent; and families with more than 700 bodos, 0.5 percent. According to the estimates of Soviet economists for the years 1926-27, cattle breeding (i.e., live cattle, wool, hides and skins, etc.) was valued at 16,000,000 tuhriks (about $5,760,000). It is carried on in a very primitive way. The cattle graze throughout the year on pasture lands and feed on old grass in winter.
The second important source of national revenue is the fur trade. In Mongolia there are marmots, squirrels, foxes, wolves, wild cats, hares, skunks, bears, panthers and many other fur-bearing animals. According to local statistics the furs taken annually are valued at about 5,452,000 tuhriks ($1,962,720).
In the nomadic circumstances of Mongol life agriculture spreads very slowly. Cultivated areas are situated mostly in the basins of the Selenga and Orkhon rivers, where there are small agricultural villages, mostly Chinese and Russian. Mongolian agriculture is found in the western part of the country, chiefly in the Kobdo region, but little land has been turned over. In 1928 farm lands under cultivation comprised about 105,000 acres, or less than 1/5,000 of the total area of Mongolia. The total agricultural production may be estimated at about 22,950 tons, valued at 4,800,000 tuhriks ($1,728,000).
Mining is still in its infancy, in spite of large mineral deposits. The gold mining company "Mongolor," which was in operation before the revolution, had many gold fields under its control and during the years 1901-1919 produced in Mongolia more than 10 tons of gold. There are shale coal mines in Nalaiha (near Ulan-Bator-Khoto), which produced in 1927 about 10,000 tons of coal. Other mineral products are salt and precious stones.
Industry in Mongolia is only just beginning and has a state capitalistic character, working mostly on raw pastoral products. Already there are industrial enterprises turning out rough woolen cloths, common Mongolian shoes and boots, soap, sausages and other smoked products; there are also a few flour mills, an electric power station, a confectionery factory and a brick works. The total production of all these factories and of other similar small enterprises does not exceed 3,000,000 tuhriks ($1,080,000).
Conditions of transport in Mongolia are very primitive, corresponding to the general level of the cultural and economic life of the country. There are no railways. Goods are carried mostly on the backs of animals, and in carts drawn by oxen, camels and horses. The last few years have seen the development of motor transportation, mostly on the route between Ulan-Bator-Khoto and Kalgan. Last year more than two hundred motor cars were used on this road.
The main trade routes in Mongolia are as follows:
1. Ulan-Bator-Khoto to Altan-Bulak, 210 miles, connecting Mongolia with Siberia and continuing to Kiakhta and Verkhneudinsk, 160 miles farther on.
2. Ulan-Bator-Khoto to Kalgan, 660 miles, the chief trade route to China.
3. Uliasutai to Kalgan, 1,060 miles.
4. Kobdo to Biisk, 560 miles.
5. Kobdo to Kosh Agach, 230 miles.
6. Khathil (on Lake Kosogol) to Kultuk (on Lake Baikal), 240 miles.
7. Uliasutai to Khathil, 340 miles.
8. Ulan-Bator-Khoto to Uliasutai, 660 miles.
9. Ulan-Bator-Khoto to San-Beise, 450 miles.
10. San-Beise to Borzia, 200 miles, the main trade route connecting Mongolia with the Siberian-Zabaikal Railway.
11. San-Beise to Hailar, 300 miles, the principal trade route between Mongolia and Manchuria.
12. Kobdo to Uliasutai, 290 miles.
In all Mongolia there is only one small steamer in use, on Lake Kosogol. Special research parties have reported that steam navigation is possible on the Selenga River 197 miles from its mouth, and on the Orkhon River 194 miles from its mouth. On these rivers only steamers with a shallow draft can ply. Some dredging was done in 1925, and in the following year the Mongolian Government concluded a treaty with the Soviet Government establishing steam navigation on these two rivers and aërial postal and passenger communications between Ulan-Bator-Khoto and Verkhneudinsk. Telegraph facilities have also been extended, as shown on the accompanying map.
The national net income may be reckoned at from 25 to 30 million tuhriks (about $10,000,000) yearly. Domestic trade, which has developed slightly and is very profitable, constitutes only a small part of this total, since three-fourths of all internal trade is in foreign hands, mostly Chinese and Russian. Foreign trade is steadily increasing. The following figures give a good idea of its growth:
Year Exports in thousands of tuhriks Imports in thousands of tuhriks Total
1924 19,376 18,196 37,572
1925 19,765 19,647 39,412
1926 24,838 22,115 46,953
1927 25,259 24,608 49,867
Outer Mongolia exports principally furs and agricultural products, and imports mostly commodities for general consumption -- foodstuffs, clothing and cloth goods, tobacco, spirits and wines, and hardware; machinery and other productive commodities have been imported only during the past few years.
The foreign trade of Outer Mongolia is principally with China and Soviet Russia. The trade with other countries is insignificant and is carried on chiefly through China. In recent years the ratio of trade with Soviet Russia has increased at the expense of that with China, as shown by the following table:
Year Percentage of trade with China Percentage of trade with Soviet Russia
1924 85.7 14.3
1925 78.3 21.7
1926 68.7 31.3
1927 63.6 36.4
In the economic sphere it is the Soviet hope to transform the Mongolian Republic into a Soviet colony for its supplies of raw materials. In its export trade with Mongolia it is perhaps restrained by its industrial weakness. At any rate, China possesses more than three-quarters of the import trade of Mongolia, and there is little possibility that this proportion will be diminished for some time to come, as Chinese wares are suited to the tastes and demands of the Mongols and can hardly be replaced by similar wares of foreign origin. These include such articles as tea, tobacco, silks, jewelry, textiles, rice, iron bowls, and such foreign goods imported through Chinese territory as cooking utensils, ready-made clothes, rubber goods and electrical fittings.
A certain percentage of foreign trade is handled by Soviet economic organizations and other foreign firms. In 1925 there was a total of 301 foreign firms -- 283 Chinese, 10 British, 5 American and 3 German -- but the number of foreign firms has since decreased. By far the biggest factor in Mongolia's foreign trade, however, is the Mongolian Central Coöperative, which is the instrument of government monopoly. By 1928 this organization had got control of one-quarter of all the foreign trade of the country. The Soviet Government conducts its trade in Mongolia through a separate organization called the "Stormong."
The Mongolian Central Coöperative works in close contact with the Mongolian Trade Bank. This bank was established in 1924 by the Mongolian Republic conjointly with Soviet Russia. According to the statutes of the bank its purpose is to consolidate the economic relations of both states, to develop trade and industry in Mongolia and to strengthen its money circulation. The bank was capitalized at 500,000 gold rubles, one-half of which was contributed by the Mongolian Government and the other half by the Soviet Government. This bank plays the important rôle of a state bank and is very active in currency reform and has reserves of gold and silver as security for the issue of bank notes. In January 1928 the capital was 1,650,000 tuhriks ($594,000). In its current and deposit accounts were 3,847,620 tuhriks ($1,385,143), chiefly accounts of the different state trade organizations of Mongolia and Soviet Russia. Private accounts amounted to only about 300,000 tuhriks ($108,000). The total indebtedness to the bank on open credits about this time was 8,561,000 tuhriks ($3,081,960). This sum was distributed chiefly among the different Mongolian and Soviet organizations and establishments.
Last year special credits were opened for the financing of pastoral and agricultural activities of the Mongolians, and measures were taken to attract small savings among the Mongolian people at various places. For these purposes several branches have been opened. The balance at the bank on July 1, 1928, showed 24,065,000 tuhriks ($8,663,400).
We have seen that Soviet activities have resulted in fundamental changes in the political and economic organization of Outer Mongolia. While many of the internal reforms now being carried out under the guiding hand of Moscow represent progress, the political changes have in general been most upsetting. The lamas, who were formerly all-powerful, have completely lost their influence on state affairs. Many old and experienced Mongolian politicians are leaving the political arena, and their places are being taken by younger men who have been trained on communistic principles by Soviet teachers. On the other hand, Soviet aid has permitted the gradual development of the productive forces of the country, and modern methods are slowly being introduced in agriculture and in business. Outer Mongolia is potentially an important country; her destiny seems now to be bound up with that of Soviet Russia.
[i]A bodo is the unit of local taxation. One bodo is the equivalent of a cow, a horse, 7 sheep or 14 goats. A camel is reckoned as two bodos. In calculating the bodo young cattle are not taken into account.

Monday, October 20, 2014

МӨНГӨ


МӨНГӨ

 
Зоосон мөнгө Монголоос үүссэн гэдгийг эрдэмтэд тогтоосон билээ. Нийгмээ дагаад өмчийн хэлбэр бий болж, түүнээсээ улбаалан худалдаа наймааны арга ухаанд хүн төрөлхтөн суралцаж эхэлжээ. Нэгнээсээ эд зүйл худалдан авахдаа өөр төрлийн бараагаар сольдог байснаа яваандаа ямар ч барааг авч болдог мөнгийг хийх шаардлага гарав. Ингэхдээ зүгээр нэг материалаар хийсэнгүй, , хатуу металлаар бүтээв. Анхнаасаа торго, бөс бараан дээр хийж болох байсан ч дайн тулаан, нүүдэл суудал хатуу ширүүн нөхцөлд барагтай бол элэгддэггүй мөнгөн тэмдэгт хийх хэрэгтэй болжээ. Ингээд үнэт металл болох мөнгө, зэсээр мөнгөн тэмдэгт хийж гүйлгээнд гаргалаа.  Нүүдэлчин аймгууд, суурин овогтоо тэдний хэрэгтэй барааг өгч өөрсдийн хэрэгтэйг авдаг байснаа болиод бусад зүйлийг ч худалдан авч болохуйц нэгэн зүйлийг хийх болсон нь мөнгө байж мэдэх. Дээрх болон бидний мэдэхгүй олон шалтгаанаас болж энэ мөнгө гэгч зүйл гарчээ гэхээс өөр таамаг алга. Зоосон мөнгө өнөө хэр нь хэрэглэгдсэн хэвээр. Гэхдээ улс улсынхаа өнгө төрх, онцлогийг харуулсан олон утгыг өөртөө агуулжээ. Удалгүй цаасан мөнгө ч гарч. Харин энэ нь Монголоос бус эх түүх, өв соёлын өлгий болсон Хятад улс цаасан мөнгийг бүтээсэн байна.Дэлхийн улс орон болгон өөр өөрийн мөнгөн тэмдэгттэйгээс хамгийн хүчтэй, эрх дархтай нь АНУ-ын доллар, Европын орнуудын нэгдэж гаргасан евро. Эдгээр эрх дархтнууд хаана ч хүчтэй, аль ч улсын хилийг давах эрхтэй.
Баялгийг дагаад мөнгө гэдэг билээ. Сая сая хүн мөнгөгүйгээс болж зовдог. Баян хүн мөнгөтэйгөөсөө болж зовдог. Гэтэл таны баялаг бол таны оюун ухаан шүү дээ. Амьд сэрүүн, эрүүл энх, найз нөхөдтэй, бүтээлч сэргэлэн, амьдралын баяр баясгалангийн жишээ болж байгаа нь таны баялаг юм. Ер нь баялгийг дээд зэргээр мэдэрч ойлгож таньж амьдар гэж зөвлөх байна.
Материаллаг баялаг бидэнд илүү өргөн эрх чөлөө олгож, дуртай зүйлээ хийх, хүмүүст туслах боломжоор хангадаг.Хүний хөдөлмөрийн зуршил, ялангуяа сэтгэлийн зөв  зуршил нь сайн сайхан амьдрал, эд баялгийн эх булаг болох чадвартай. Иймээс та энэ ертөнцийн баялаг учраас мөнгийг үйлдвэрлэдэг.
Ийм яриа байдаг ш дээ амьдрал юу нь дээр тогтдог вэ гэж ? зарим хүмүүс хайр сэтгэл дээр гэдэгэнэ хариулт бол мөнгөтэй хүмүүсийн л хариулт гэж би бодож байна. Энэ асуулт цаг өнгөрөх, мөч бүрээр хариулт нь өөрчлөгддөг. Хайр сэтгэл бол хүний залуу насанд алга урвуулахын төдий хугацаанд үргэлжлэх богино хэдий ч сайхан мэдрэмж, харин эд хөрөнгө эрх мэдэл бол өөр үүнийг мөнгө л тодорхойлно. Та баян айлын хүүхэд байж болно, ядуу айлын ч хүүхэд байж болно. Харин өнөөдөр бүгд л мөнгөний төлөө эд баялагийн төлөөл амьдарч ажиллаж байна.Энэ нь дутагдах зовлонгүй үр хүүхэдээ өсгөх хүнээс гуйлгүй сайхан амьдрахын төлөө. Миний хэлэх үг бол мөнгө бидний амьдралд эзлэх орон зай болж таарч байна.
Минийхээр мөнгө гэдэг бол "ядуу" хүмүүсийн хувьд бол "Хэрэгцээ", харин "баян" хүмүүсийн хувьд бол "Хэрэглээ" гэж боддог. Та бүхэн санал нийлэх үү?
Минийхээр бол зорилгодоо хүрэх арга зам.Бас амьдралын баталгаа.
Мөнгө бий болсоноор
Овор хэмжээ бага
Үнэ цэнийг бий болгосон
Заяатай хүний боол мөнгө. Залхуу хүний хаан мөнгө. Хүн хүссэнээрээ тайван амьдрахад тийм их мөнгө хэрэгтэй юу? Мэдээж сайхан тохилог орон сууц, сайхан машин, өмсөх хувцас, хэрэгтэй үедээ зарцуулж болох мөнгө. Харин бид бараг бүгдээрээ Билл Гэйтс шиг болохыг хүсэцгээдэг. Ийм боломж үгүй л дээ. Хүн бүрд л өөр өөрийн боломж, чадвар байдаг. Монголчууд бид арай л туйлшрамтгай. Өөрийн боломж хэрэгцээгээ тооцож бодолгүй мөнгө олохын төлөө улайран зүтгээд байдаг. Үргэлж хэн нэгэнтэй барьцана. Тэднийх тийм юм авчихаж, манайх түүнээс илүүг авах ёстой гэж л сэтгэнэ. Арай илүү амьдарч байгаа нэгэндээ атаархаж хорсоно. Нэг бол бүгдээрээ баян эс тэгвэл бүгдээрээ ядуу байхыг хүснэ.
Хүн сайн хань, сайхан үр хүүхэд, сайхан найз нөхөд, дуртай ажил, чин сэтгэлээсээ ойлголцож, хэрэгтэй үед бие биедээ туслаж дэмждэг ах дүүстэй байхдаа л аз жаргалыг илүү мэдэрдэг. Мөнгө бол амьдралын утга учир, туйлын зорилго биш, ердийн л хэрэгцээ.
Хэрхэн яаж мөнгөтэй болж, аз жаргалын түлхүүрийг атгах вэ? Мөнгөтэй болох тоо томшгүй олон аргыг хүн төрөлхтөн бодож олжээ. /Заяа/
Мөнгөтэй хүнтэй гэрлэж мөнгөжиж болох.Цаг үеийнхээ ханшийг дагаад энэ арга олон хүний сэтгэл зүрхийг эзэмддэг бололтой. Гэхдээ хур хөрөнгөтэй хүний өв залгамжлагч л биш бол гэрлэх насандаа мөнгө хураасан байна гэдэг тун ховор. Иймээс энэ аргад олон хүн найдах хэрэггүй.
Мөнгөө олж цуглуулан түүнийгээ харамлаж нарийлсаар баяжиж болох. Гэхдээ л насан туршаа харамч нарийнаараа дуудуулж амьдарна гэдэг хүсүүштэй, тааламжтай зүйл биш. Хорголоо тоолон мөнгөө нарийлж, хав даран харамлаж, мөнгө үрэхгүйг хичээж, өрөвдөлтэй байдалд ордог хүмүүст хэн ч гэсэн таатай ханддаггүй.

Тархиа гашилган бодож, хөлсөө дуслуулан хөдөлмөрлөж олсон мөнгө үнэ цэнэтэй, үргэлжийн баяр баяслыг дагуулна. Дуртай ажилдаа сэтгэл зүрхээ бүрэн зориулан зүтгэж байгаа хүн сайн орлогыг зовж зүдрэхгүй олох боломжтой.
Дутагдаж гачигдсанаа гайхаж шагшаад байвал үргэлж тийм байсаар насыгилээнэ. Ховор ч байсан элбэг юм шиг, хавар байсан ч намар юм шиг тэнүүн уужим, өөриймсөг өөдрөг сэтгэлээр юм бүхэнд хандаж чадвал ховор хоосон үеэ хялбархан туулж, үйлс заяа чинь үргэлж өөдөө бадарна.
Мөнгө зоригтой хүнийг дагана. Эргэж буцсан, эргэлзэж тээнэгэлзсэн зориггүй хүнд мөнгө ил гарч нэг харагдан, далд орж нэг нуугдан тохуурхана. Зоригтонд хувь заяа тусалдаг. Мөнгө тэвчээртэй хүнийг дагана. “Гайхамшгийг хүсч байгаа хүнд тэвчээр хэрэгтэй”. Их мөнгө хүсч байгаа бол бүр их тэвчих учиртай. Хэмнэж гамнадаг хүнд мөнгө тогтоно. “Багыг гамнадаггүй хүн ихийг алдана”.

“Бусдад хэдийчинээ өглөг өгнө, төдийчинээ бидний эд мөнгө арвиждаг мэт санагддаг” гэж нэгэн баян хүн хэлсэн байна. Өглөг чин сэтгэлийн байх учиртай. Гар таталгүй, харамсаж харамлалгүй, эргэж ирэх ашгийг бодолгүй чин сэтгэлээсээ өгөхгүй бол жинхэнэ өглөг болж чадахгүй.
“Ер нь орчлонд өгсөн авсны хэмжээ тэнцэж байх учиртай”.
Мөнгө олох уран ухаанаас дутуугүй мөнгийг зөв зарж сурах гэж нэг том ухаан бий. Жинхнээсээ мөнгө хөрөнгөтэй болохыг хүсвэл ямар мөнгийг юунд зарцуулах хэрэгтэй вэ гэдгээ маш сайн мэддэг байх ёстой. Хэрэгтэй юмнаас мөнгөө харамлаж, хэрэггүй юманд үрдэг хүний санхүүгийн чадавх уулын уруу өнхрүүлсэн чулуу мэт хурдтай уруудаж, асаагаад орхисон лаа шиг багасан багассаар дуусан бөхнө. Олж байгаа мөнгө биш, үлдэж байгаа мөнгө л хүнийг чинээлэг болгодог юм шүү гэж хэлсэн мөнгөний учрыг сайн мэдэх ухаантай хүний үгийг үргэлж санаж явах хэрэгтэй.
 Хүн төрсөн цагаас эхлэн өсөх тусам хэрэгцээ улам өсч сэтгэл хангалуун бүрэн дүүрэн болно гэж үгүй. Хүүхэд ахуйдаа дуртай зүйлээ авахыг хүсч өөрийгөө бусадтай харьцуулна. 10 настайдаа л мөнгийг ухаалгаар зарцуулж сурах хэрэгтэй. Ингэж сурвал насанд хүрэхдээ мөнгөтэй харьцах түүнд хариуцлагатай хандах үндэс суурь болно
Өнөө үед мөнгийг хэт шүтэх болж мөнгө байвал “би” байна гэж үзэх боллоо. Хүмүүс цаг ямагт яаж мөнгө олох, өсгөх үржүүлэх тухай бодож байна. Мөнгийг нэр хүнд олох хэрэгсэл болгон, үнэтэй эд хогшил, байр, машин, карт зэргийг хэрэглэж байна. Мөнгө зарим хүмүүсийн хувьд хангалуун байдлыг бий болгодог. Хүн чанар, нэр төрөө мөнгөөр хамгаалах, хаацайлах гэж оролддог. Ийм хүмүүсийн хувьд бүрэн дүүрэн, сэтгэл хангалуун болж чадахгүй.
Нэгэн ухаантан мөнгөний төлөө гэрлэвэл сохорсонтой адил гэжээ. Залуучууд их мөнгө өвлөвөл азтайд тооцдог. Гэвч мөнгийг буруу зарцуулбал юу ч болохгүй. Богинохон хугацаанд хэн ч байсан мөнгө ч үгүй, юу ч үгүй хог дээр гарна.
Тэгвэл нарийлж амьдрах нь зөв үү? 
Баян биш боловч жаргалтай, сэтгэл хангалуун байдаг хүмүүс бий. Амьдарч байгаадаа сэтгэл хангалуун бай гэсэн хуучны үг бий. Энэ их зөв юм. Элбэг дэлбэг амьдрах хэрэгтэй гэж үздэг хүмүүсийн хувьд арай өөр байж болно. Ер нь харамч зан, хямгач байх хоёр огт өөр. Харамч зан нь мөнгөнд дуртай, хаях алдахаас эмээдэг, хураах зуршилтай хүний зан юм. Ийм хүн хурааснаасаа илүүг ч алдаж магадгүй. Бас мөнгөнийхөө хэргийг хийж чадахгүй. Харин бага мөнгөтэй, хямгатай хүн мөнгийг ухаалаг зардаг.

Тэгэхлээр мөнгө гэж юу вэ? 
Мөнгийг зорилгоо болгох нь ухаангүй хэрэг юм. Хүн мөнгийг зэвсэг болгон хэрэглэдэг шиг ихэнх тохиолдолд мөнгө хүнийг зэвсэг болгодог. Хүн мөнгийг хураах, зарцуулах гэсэн хоёр байдлаар сэтгэлийн ханамж олдог.
 Гэр бүлийн зарлага тухайн гэр бүлд маш чухал үүрэгтэй байдаг. Ихэнх залуу гэр бүл тооцоогоо зөв барьж чаддаггүй учраас хангалттай мөнгөтэй байдаггүй. Мөн мөнгөө буруу зарцуулснаас болж дараа сарын цалинд хүртлээ өр тавих нь элбэг байдаг. Харин хэдэн жил амьдарсныхаа дараа гэр бүлийн хоёр орлого багатай байсан ч яаж ийгээд болгоод сурчихдаг. Тэр бүү хэл, цалингаас цалингийн хооронд амьдарч, сурч өөрсөддөө хувцас хунар, гэр орондоо ахуйн хэрэглэл хүртэл авчихдаг. Энэ нь гэр бүлийн орлогоо зохицуулж сурч байна гэсэн үг. Зарим залуу гэр бүл тооцоотой амьдардаггүйгээс мөнгөгүй болж улмаар ах дүү төрөл саднаасаа гуйж тэднийхээ амьдралд дарамт учруулдаг. Бусдын төлөө амьдарч байгаа юм шиг өөрсдийн арчаагүйгээсээ болж хамаг мөнгөө үрэн таран хийчихээд түүнийгээ бусдын хүч хөдөлмөрөөрөө олсон мөнгөөр орлуулах гэж мугуйдлан зүтгэх нь яавч зөв алхам биш. Хэрэв танай гэр бүл орлого зарлагаа зөв хөтлөе гэвэл юуны түрүүнд тусгай дэвтэр нээх хэрэгтэй. Эхний хуудсан дээр нь бүх орлогоо бичээд дүнг нь гарга. Үүнд сарын цалин, бас аав ээж, ах дүүгээсээ авдаг мөнгө орохоос гадна, хулгай, дээрэм, залилан гуйлгаас бусад аргаар олсон орлого ч бас орно.

Хүн төрөлхтөн мөнгө тогтоодог олон аргуудыг эртнээс хэрэглэсээр иржээ. Тэр тусмаа Еврей үндэстэн мөнгө тогтоох гайхамшигтай аргуудтай.Монголчуудад ч гэсэн бий. Тухайлбал, ширээн дээр байгаа хогийг гараар хамах, ширээн дээр малгай, хоосон лонх, түлхүүр тавих, нар жаргасны дараа угаадас, хогоо гаргаж хаях, өр зээлээ эргүүлэн өгөх, олон төрлийн шүүр гал тогооны өрөөнд тавих, гэртээ задгай мөнгө хуримтлуулж, байн байн тоолох, даваа гарагт банкны өрөө өгөх зэрэгт мөнгө тогтдоггүй. Харин өглөө нар мандсаны дараа өглөгөө өгөх, сарын эхээр болон хаврын хөхөөн дуунаар алтан эдлэл худалдан авах, ширээний бүтээлгэний завсар мөнгө хадгалах, мөнгөнийхээ дээжийг доод тал нь гурван хоног хадгалах, хэтэвчин дэх салаа бүрээр мөнгөө хийхгүй байх нь мөнгийг тогтоодог аргууд юм.
 Хослон ургасан самар эд баялгийн бэлэгдэл
Таны мөнгө санхүүгийн байдалд салаалж ургасан хос самар чухал нөлөө үзүүлнэ.Самрын тухайд хушга,наргил модны самар гээд ямар ч самар байсан болно.Хамгийн гол нь самар маань нэг нь нөгөөгөөсөө ургасан хосолсон самар байх ёстой. Хэрвээ та ийм самартай болж чадвал байнга өмсдөг хувцасныхаа халаасанд хийгээд биедээ дандаа авч явах ёстой.Та яагаад заавал самар гэж гайхаж байж магадгүй.Самар нь ихэнх орны тарни домын зан үйлд өргөнөөр хэрэглэгддэг ба эд хөрөнгө,элбэг хангалуун байдал, өсч үржих,дэгжиж дээшлэхийн бэлэгдэл болдог.

Хавирган саранд мөнгөө харуул
Мөнгө өсгөхөд сарыг ашигладаг энэ зан үйлийг хийж гүйцэтгэхэд хэцүү юм байхгүй.Учир нь сар шинэхэн байгаа үед буюу хавирган сартай үдэш гадаа гараад халаасанд дахь задгай мөнгөө шаржигнуулахад л хангалттай гэх нь бий.Сар өсч томрох тусам таны халаасан дахь мөнгө нэмэгдэн үржинэ. Эсвэл та түрүүвчиндээ байнга хадгалж явах зэс зоос олж ав.Тэгээд хавирган сартай шөнө алган дээрээ  зоосоо тавиад сарны гэрэл үзүүл.Энэ зоосоо түрүүвчиндээ хадгал,алдаж үрэгдүүлж болохгүй. Шинэ хувцас авбал халаасанд нь энэ зоосоо хийж нэг хонуулаад, түрүүвчиндээ хийнэ. Харин энэ зан үйлийг гүйцэтгэсэнийхээ дараа "хэзээ миний мөнгө өсөх нь вэ” хэмээн хүлээх хэрэггүй, мартчихвал сайн. Учир нь хүлээх тусам уддаг.
Байшин бариулж байгаа бол...
Нэн эртний өргөн тархсан аргуудын нэг. Хэрвээ та хувийн сууц, зуслангийн байшин ч юмуу,өөрийн гэсэн ямар нэгэн барилга барьж байгаа бол байшингийнхаа урд талийн буланд,ханан завсараа хэдэн зоосон мөнгө хийж шавардана. Ингэж чадвал тэр байшинд амьдрах хүмүүс үргэлж баян чинээлэг, элбэг хангалуун байдаг гэнэ.

Мөнгөөр тасарахгүй байх арга
Энэ аргыг нэн эртнээс Англи, шотландад хэрэглэсээр иржээ. Уг зан үйлийг эртний кельтийн шүтлэг бишрэлтэй хобоотой гэж үздэг.Нүхтэй зоосон мөнгө буюу нугалж тахийлгасан зоосыг халаасандаа үргэлж  хийж явбал мөнгөөр  тасардаггүй гэнэ.Мэдээж яг ийм зоосийг олоход амаргүй, тэгвэл өөрөө түүнийг тусгайлан бэлдэж болно.Гэхдээ өдөр судраа нарийн сонгох ёстой. Тогтсон заншил ёсоор бол ням гаригт,тэгэхдээ шинийн 4-нөөс 12-ны хооронд (билгийн тооллоор) оройн 23.20-24.10 цагийн хооронд  зоосоо нүхэлнэ,эсвэл бага зэрэг нугална. Энэ үед та анхааралаа сайтар төвлөрүүлж, "мөнгө минь өсөн арвижиж, мөнгөөр хэзээ ч гачигдахгүй байх болтугай” хэмээн шившээрэй.

Сүм хийдэд очихдоо...
Хэрвээ та засал ном хийлгэхээр сүм хийд рүү явбал баруун хөлийнхөө өсгий дор зоосон мөнгө хийгээд яваарай. Ингэсэн хүн мөнгөний асуудалд үргэлж аз хиймортой байдаг гэнэ.

Эд хөрөнгийг өөртөө хэрхэн татах вэ?
Маш богино хугацаанд, хурдан баяжихын тулд оросууд маш энгийн зан үйлийг хийж гүйцэтгэдэг байна. Тэд пүрэв гаригт нүүр гараа угаахдаа алтан буюу мөнгөн сав суулганд ус хийж угаадаг гэнэ.
 Мөнгөө цуглуулахын ач тус
Одоо ч задгай мөнгө,жижиг дэвсгэрт цуглуулах нь моодноос гарч дээ. Гэхдээ л хүмүүс мөнгөө хуримтлуулж хадгалахыг хичээдэг.Магадгүй та мөнгөө долларт шилжүүлэн, гэртээ хадгалдаг байх. Эсвэл алт,мөнгө үнэт эдлэл болгосон нь найдвартай гэж үздэг байж болох. Ер нь аль ч аргаар мөнгөө цуглуулах нь сайн учир нь "мөнгө мөнгийг дагадаг” гэсэн сонин зүй тогтол байдаг.Та мөнгийг хичнээн их хуримтлуулна төдий хэмжээгээр орж ирэх мөнгөний хэмжээ нэмэгдэнэ. Гэхдээ нэг зүйлийг анхаар. Хэрвээ та цуглуулж байгаа мөнгөө ойр ойрхон гаргаж тоолоод байвал мөнгө өсөхөө байдаг.
  Цалингаа нэмэгдүүлэх талаар лхагва гаригт асуувал зохино. Даваа гаригт хүнээс битгий мөнгө зээлээрэй, мягмар гаригт битгий хүнд мөнгө зээлдүүлээрэй, харин баасан гаригт битгий өрөө төлөөрэй. Ер нь аль болохоор бусдаас мөнгө зээлж авахгүй, харин тэдэнд зээлдүүлж байхыг хичээж байгаарай. Ингэснээр мөнгө эргэн орж ирэхийг та програмчилж байна гэсэн үг.
 Улирлын онцлогоос хамаарч шүүгээнд өлгөсөн хувцаснуудынхаа халаасанд бага ч гэсэн мөнгө хийгээрэй. Бас мөнгө уранхай халаас, тасархай товчинд дургүй шүү.
 Түрийвчээ хэзээ ч битгий хоосон байлгаарай. Ядахдаа л хэдхэн мөнгө ч болтугай байж байг. Түрийвчин дэх бүх мөнгө чинь эзэн рүүгээ нүүрэн талаараа харж байх хэрэгтэй.Хамгийн жижиг хэсэгт нь гурвалжилж нугалсан нэг долларын дэвсгэртийг хийж хадгалаарай. Мөн таны түрийвчинд “азын мөнгө” заавал байх хэрэгтэй (анхны цалин, сайн хүнээс авсан мөнгө, амжилттай гэрээ хэлэлцээрийн мөнгө г.м.). Энэ мөнгийг хэзээ ч үрж болохгүй, учир нь энэ бол таны азын сахиус. Хэрвээ үрвэл мөнгө танд гомдож таны гар луу эргэж ирэхгүй.
 Тоглоомонд хожсон, шударга бус аргаар олсон, газраас олсон, бэлгэнд авсан зэрэг мөнгө нь аз жаргалыг авчирдаггүй бөгөөд, таны түрийвчинд байх ёсгүй. Тэднийг хэрэгтэй байгаа хүнд нь өг, эсвэл нэн даруй үрэгтүн.

 



Та үндэснийхээ хээг юу билэгдэж байгааг мэдэх үү ?

Та үндэснийхээ хээг юу билэгдэж байгааг  мэдэх үү ? 


Үндэсний хээ угалз эрт үед үүссэн бөгөөд тухайн үндэстний ёс заншлын илэрхийлэл, билэгдлийн эх сурвалж болох учир гүнзгий агуулгатай, тус бүрдээ онцгой утга хадгалж байдаг.

Үндэсний хээ угалзын анхдагч нь эвэр угалз бөгөөд эврийг дуурайлган зурж эвэр угалз, хээ үүссэн тухай этнографчид тодорхойлжээ.

Монголчууд цэцгийг ариун сайхны билиг тэмдэг гэж үздэг учир уран үйлийнхээ чимэгт хэрэглэж ирсэн байна.

Алхан хээг : Монголчууд эрт үеэс хэрэглэсэн бөгөөд утга агуулгаараа мөнхийн хөдөлгөөнийг хадгалдаг учир хүний амьдрал ямагт мөнх, үргэлжийн хөдөлгөөн байхыг билигддэг.

Өлзий хээ: Монголчууд хэзээний урт насалж удаан жаргахыг мөрөөддөг түүний билиг тэмдэг болгож өлзий хээ гарчээ.

Түмэн наст хээ: Энэ хээ эхлэл төгсгөлгүй үргэлжилдэг, хэлбэрийн хувьд хамгийн гоёмсог. Монгол үндэсний хас хээнээс салбарлан гардаг. Түмэн наст хээ утгын хувьд амьдрал мөнх үргэлжлэхийг билэгдэн хэрэглэдэг.

Хас хээ: бол монголын эртний хээ байсан бөгөөд барилга байшинд бат оршихын билигдэл болгон хэрэглэж байжээ.

Галын дөлөн хээ: Догшин сүрлэг бадрангуй өөдлөн дэвшихийн билиг тэмдэг.

Эвэр угалз хээ: Гарал үүслийн хувьд ууган хээ, утга агуулгаараа урт наслах энх амгалангийн билиг тэмдэг.

Үүлэн хээ. Үүнийг анх огторгуй үүлийг уран сайхнаар дүрслэн буулгасан хээ бөгөөд утга агуулгаараа дээрээс тэтгэх хурмаст тэнгэрийн хурын шимээр байгаль дэлхий сэргэж хүн бүр аз жаргалтай аж төрөхийг билигдэн зол жаргалын хээ гэж билигшээдэг заншилтай.

Саран хээ. Энэ хээ улс гүрнийг бат орших, тусгаар тогтнолыг билигшээсэн хээ.

Мөн бөх хүний хүчин чадлыг төгс байлгахыг билигдэн зодог шуудган дээр нь бар, луу, арслан, хан гарьд зэрэг дөрвөн хүчтэнг шаглан оёдог.

Монгол гэрийн үүдэнд усан долгио хээ гарган ширдэг байсан нь сайхан бүхэн ариун далайн мандал дээгүүр нар мандах адил цацран гийсээр орж ирэхээс гадна хар муу санаатан үүдэнд байгаа усан далайд унаж саатах болтугай гэсэн утгатай юм.

Монголчууд эрт дээр үеэс гэр орноо чимэх аливаа бэлгэдэлд дөрвөн хүчтэн найман тахил, есөн эрдэнийг зурж, оёж, дархалдаг байсан ба хойч үедээ уран үйл, ёс заншлаа заан сургаж уламжлалыг хадгалуулдаг байсан.



















 


https://encrypted-tbn1.gstatic.com/images?q=tbn:ANd9GcSLkfmYSbwOWaEox4dMiquG_ZGoCGkhPMYZoaflqV23EIypwYkO